Vậy nên lúc nào Thiềm cũng phải nấu đủ cơm canh cho cả vợ chồng nó ăn, thế mà chẳng hiểu sao chúng nó vẫn suốt ngày cãi cọ nhau được. Từ ngày vợ Xống bỏ nhà đi rồi quay lại, vợ chồng chúng nó lại đòi về nhà ông bà Mần ở. Chắc chúng nó thấy ở riêng chẳng sung sướng gì với lại giờ bà nội Xống đã mất rồi con vợ nó chẳng phải lo đến chuyện chăm sóc người già ốm yếu nữa. Ở nhà lại có người lo cơm nước cho, đi lại cũng thuận tiện hơn là ở trong nhà lán nữa nên chúng nó càng đòi ra Sàng Bương ở. Kiểu gì thì ông bà Mần vẫn phải chọn một trong hai vợ chồng của hai đứa con trai để ở cùng, trong thâm tâm ông bà muốn chọn vợ chồng Xống vì nhà vợ nó cho của hồi môn nhiều. Với lại Xống cũng là con trai út nên ông bà thấy thương nó hơn nhưng lại sợ không có ai làm việc cho nhà mình nên ông bà chưa dám đưa ra quyết định dứt khoát.

Vợ chồng Xống rồng rắn kéo nhau quay lại ở chỉ làm khổ thêm cho Thiềm, thằng bé Lả không dám khóc vì sợ chú thím nó quát, còn Thiềm lại có thêm em dâu chồng đến bắt bẻ. Vợ chồng Thiềm chăm làm lại yêu thương nhau nếu được ra ở riêng chắc chắn sẽ thoải mái hơn, Thiềm cũng muốn thế lắm nhưng cô không dám nói với Siển. Vì cô chẳng có gì, giờ hai vợ chồng cũng chỉ sống dựa vào bố mẹ chồng mà thôi nên ông bà Mần bảo vợ chồng cô làm gì là hai người phải nghe theo. Xống tuy chẳng làm gì nhưng lòng tham của nó thì vô đáy, thấy bố mẹ giao hết việc nương rẫy, chuồng trại cho Siển nó bỗng đâm lo, nó sợ rồi một ngày nào đó tất cả khối tài sản ấy sẽ thuộc hết vào tay Siển. Con vợ nó cũng bảo vậy, thế là nó bắt đầu thù ghét cả anh trai và chị dâu mình. Vợ chồng Xống suốt ngày tìm cách đuổi gia đình nhỏ của Siển ra khỏi nhà, Siển cũng thừa biết điều ấy nên anh xin bố mẹ anh cho vợ chồng anh dọn vào lán mà ở. Hơn một nửa đất đai của ông bà Mần là ở trong đó, nghĩ đến đó Xống lại thấy run sợ vì nghĩ kiểu gì vợ chồng anh trai cũng được nhiều của hơn mình. Nó lại bảo sau này nó muốn để con trai nó vào đấy ở... Siển cảm thấy vô cùng tức tối nhưng cũng chẳng biết nói gì. Ông bà Mần cũng lại chẳng nói gì. Thiềm bảo chồng hay là vào Nà Ly ở, bố cô còn một quả đồi hoang ở ngay đầu bản vì già yếu rồi nên không làm nổi nữa, ông định cho Thiềm nếu cô lấy chồng cùng bản. Siển suy nghĩ mãi nhưng rồi vì không chịu được cái cảnh em dâu đanh đá, em trai lười biếng Thiềm và Siển ôm con vào Nà Ly mà sống.

Ông bà Mần cho vợ chồng cô ít gỗ để làm một ngôi nhà sàn nhỏ, một đàn gà và ít đồ dùng sinh hoạt khác gọi là trả công cho Thiềm và Siển đã làm việc vất vả khi còn sống chung, còn đâu là do họ hàng gom góp cho thêm vào hôm lễ mừng ăn nhà mới của vợ chồng Thiềm. Ở đây người ta hay mừng đồ dùng trong gia đình như bát đĩa, nồi niêu vào hôm hai vợ chồng trẻ tổ chức mừng lễ nhà mới, coi như là giúp đỡ đôi trẻ trong những ngày đầu ra làm ăn riêng. Nhưng dù vậy thì cuộc sống của vợ chồng Siển vẫn còn khó khăn lắm, Siển vấn hay phải về Sàng Bương giúp bố mẹ làm nương rẫy. Mỗi lần từ đó về nhà anh lại xách theo ít gạo, đồ ăn từ dưới nhà bố mẹ lên dùng, anh bảo anh mượn sau này sẽ trả. Vừa xách những thứ ấy về anh lại vừa thấy nhục nhã vì anh biết em trai, em dâu đang lườm nguýt anh, đang chửi rủa anh thầm trong bụng. Nghĩ đến vợ con Siển lại cố nén lại lòng tự trọng của một người đàn ông, Thiềm thấy anh mang những thứ ấy về cô cũng chẳng vui vẻ gì. Hai ba tháng trôi qua, cũng gần đến mùa giáp hạt, vợ chồng Siển chồng được ít ngô lúa nên mong chờ lắm, gạo nhà đã hết từ lâu rồi nên Thiềm phải gánh củi với hái rau rừng ra chợ thị trấn bán lấy tiền đong gạo. Siển thì vẫn phải làm quần quật cho nhà bố mẹ đẻ vì thằng Xống chẳng chịu làm gì nhưng dù vậy vẫn bị nó khinh, nhà thiếu thóc mà chẳng dám mở mồm để xin. Thấy anh vẫn đi lại nhà bố mẹ nhiều vợ chồng em trai anh lại đề phòng anh, chúng nó sợ có ngày ông bà Mần đón cả nhà anh quay lại. Một hôm đang âm thầm đong gạo ở dưới bếp vợ Xống bế con xông vào làm anh giật mình đánh rơi cả bát gạo vương vãi ra một góc nhà, vợ Xống cười phá lên, nó bảo.

"Bác Siển làm gì như ăn trộm thế, mà em chẳng hiểu hai vợ chồng bác ra riêng rồi vẫn còn cứ về đây ăn chung với nhà em là sao? Vợ chồng em cũng có con nhỏ, của cải trong nhà này là của riêng bọn em rồi, chẳng thích chia chung đâu, bác không đủ ăn thì nên vay chứ đừng lấy trộm thế này bác ạ".

Vừa tức giận vừa nhục nhã, Siển thấy người mình như run lên. Vợ Xống đúng là một kẻ ăn cháo đá bát, lúc vợ chồng nó vào lán ở Thiềm đã từng nấu cho chúng nó từng bữa cơm vậy mà giờ đây nó lại quay ra nói như vậy Siển thấy tức tối lắm.Trách chi nhà cô ta giàu thế, giàu là vì họ quá keo kiệt với người khác, cái gì cũng cho là của mình hết... Siển cố gắng lấy lại bình tĩnh và nói.

"Tôi không đến đây để ăn trộm của vợ chồng cô chú, thóc gạo này là của bố mẹ và tôi cũng làm ra, vợ chồng cô chú có làm gì đâu mà cứ giữ hết, nói cái gì cũng là của mình vậy. Nhà tôi đang khó khăn, tôi cũng nói trước với bố mẹ là tôi vay rồi còn gì, rồi sau này làm ra tôi sẽ trả".

"Anh nói cái gì, có phải cái bụng anh muốn nói là của cải trong cái nhà này là do anh làm ra hết, còn bọn tôi chỉ là kẻ ngồi ăn thôi phải không? Ai bảo anh không biết lấy vợ, lấy vợ xinh mà làm gì, nghèo kiết xác giờ lại đói nhăn răng ra đó, ai thương cho hả?"

Xống chẳng biết từ đâu đi vào bếp người nồng nặc mùi rượu, nói thẳng vào mặt anh trai những lời lẽ đầy xúc phạm ấy. Siển không kìm chế được anh thụi cho Xống một nắm đấm rồi bỏ đi, vợ nó liền kéo anh lại định ăn vạ anh cố gắng giằng ra chưa xong, Xống đã vớ được cái đòn gánh đập tới tấp vào lưng Siển. Siển cố gắng đỡ đòn, anh đấm vào bụng thằng Xống đến khi nó ngã lăn ra sàn nhà, đầu đập vào cái cối giã gia vị, máu chảy ra nó kêu oai oái rồi anh liền bỏ chạy. Về đến nhà chưa kịp kể vợ nghe chuyện gì đã xảy ra thì bố mẹ anh đi đến, họ xông lên nhà chì chiết vợ chồng anh, đòi phải dạy cho vợ chồng anh một bài học nhớ đời. Siển thừa biết chắc chắn là vợ chồng Xống đã nói sai sự thật hết cả nên bố mẹ anh mới tức giận đến thế, họ không thèm nghe anh giải thích.

"Con vợ thằng Xống nó có làm gì đâu mà mày dám đánh cả nó hở, mày dám đánh cả nhà nó mày có còn là con người không hả Siển. Tao cho chúng mày ăn thóc ăn gạo nhà tao mà chúng mày đối xử với chúng tao như thế hả, chúng mày bôi tro vào mặt chúng tao, con vợ thằng Xống mà có làm sao thì chúng tao biết ăn nói thế nào với ông thông gia bên ấy hả, ông ấy đã gả con gái và cho cái nhà tao nhiều của đi theo chứ đâu như con vợ mày, chả được hòn sỏi nào..."

Mẹ Siển nói xa sả vào mặt anh như thế, chửi cả Thiềm nữa, còn bố của anh thì đi loanh quanh khắp nhà đá soong đá nồi. Con trai Siển khóc ré lên, Siển quăng que củi gần ngay cạnh mình về phía ông Mần và đuổi cả bố và mẹ anh ra khỏi nhà.

"Đi đi, bố mẹ đi đi, đi về mà hầu hạ vợ chồng con trai út của các người, từ nay tôi không dính dáng gì đến các người nữa".

Ông Mần như tức điên lên, ông lại ra sức đạp phá hết đồ đạc trong căn nhà nhỏ của con trai và con dâu cả. Ông đánh cả Siển nhưng mới đá một cái mà anh đã như thể sắp ngất đi, vì anh vừa bị Xống đánh đau quá, tiếng thằng bé Lả khóc thét lên càng lúc càng to. Ông bà Mần mới kéo nhau đi về.

Thiềm chưa hiểu hết đầu đuôi câu chuyện nhưng cô tin chồng, cô lại nghĩ tại cô mà chồng cô khổ. Dù rất đau nhưng thấy vợ khóc, Siển cũng cố gắng đứng dậy dọn dẹp nhà cửa cùng vợ. Vừa dọn anh vừa chửi đời, Siển chẳng dám chửi bố mẹ mình, cả vợ chồng em trai anh cũng thế anh chẳng chửi bọn họ, anh chỉ chửi cái đời anh. Cả cái gác bếp cũng bị bố anh đập phá cho méo mó, anh cố gắng đứng dậy sửa lại nhưng càng sửa nó lại càng méo mó thêm. Tức quá Siển vung dao cắt nó đứt luôn, những bắp ngô giống Thiềm để lên đó đổ ào xuống, cả một cái hộp gỗ nâu cũng đổ xuống cùng. Thiềm nhặt lấy cái hộp lên và lại khóc, Siển hỏi vợ đó là cái gì, cô bảo.

"Đây là bùa bình yên mà bà nội để lại cho chúng mình, từ khi về nhà mới em đã để nó lên gác bếp mong vợ chồng ta sớm ăn nên làm ra, chẳng cần giàu có đủ ăn là được mà sao cứ nghèo khổ mãi thế này".

Siển không nói gì, thằng bé con nhà anh bò lại gần và nói đòi lấy cái hộp để chơi. Thiềm đưa cái hộp cho con rồi như chợt nhớ ra môt điều gì, cô liền giật lại và dùng dao cậy nắp cái hộp ra, vừa cố gắng cậy cái hộp ra cô vừa bảo.

"Bà nội bảo khi nào khổ quá thì mở cái hộp này ra".

Khi cái nắp hộp bật tung thì vợ chồng Thiềm nhìn thấy một ít đồ nữ trang bằng bạc và đồng đỏ, có cả những đồng bạc hoa xòe cũ mà bà cụ nội thằng Lả để cho vợ chồng cô. Những thứ đó mang xuống chợ thị trấn bán thì cũng đủ mua thóc ăn cả mấy tháng nhưng Thiềm cứ chần chừ mãi, Siển bảo vợ.

"Cứ mang bán đi, nội cho mà, những gì nội không cho được nội đã bảo chôn theo rồi những cái này là bán được đấy".

Đó là những sính vật mà ngày xưa nhà ông nội Siển mang đến để rước bà nội anh về, bà vẫn giữ lại để cho vợ chồng anh. Giống như một câu chuyện cổ tích giữa đời thường, giống như vào phút khốn cùng nhất được bụt hiện lên phù hộ hai vợ chồng Siển, Thiềm ôm lấy nhau òa khóc. Qua mấy mùa nương rẫy cuộc sống của gia đình Thiềm chưa hết khó khăn nhưng cũng đỡ hơn trước nhiều. Xống thì bỏ vợ, nó lại chuẩn bị đi lấy vợ mới nghe nói người vợ sắp tới này cũng con nhà có nhiều của, cũng từng một đời chồng đã có một con. Thiềm bảo chồng.

"Cuối cùng chú Xống vẫn chỉ luôn chọn vợ giàu. Bố thằng Lả có bắt thằng Lả sau này lấy vợ giàu không, được nhiều sính lễ như chú Xống thích nhỉ?"

Siển không cười mà tỏ ra mặt giận giữ dù biết vợ nói đùa.

"Sao phải làm như vậy, sao không bắt nó đi học, dạy nó làm việc chăm chỉ và yêu thương gia đình. Của cải không phải của mình làm ra thì cũng có bền được đâu, sau này mình đẻ con gái nó về nhà chồng tôi cũng sẽ không cho nó cái gì cả. Nó và chồng nó phải tự làm đấy nhưng tôi cũng sẽ không bao giờ đối xử với nó như bố mẹ tôi đối xử với tôi, tôi không cho nó đất nhưng sẽ cho nó cái cuốc, không cho nó con trâu nhưng sẽ cho nó cái dây thừng để buộc trâu..."

Thiềm cười tỏ vẻ hài lòng với câu nói của chồng nhưng trong thâm tâm cô vẫn còn lo lắng nhiều lắm, chừng nào cả cái vùng này người ta không đua đòi nhau chuyện sính lễ trong cưới xin nữa. Không thách cưới, không đặt nặng vấn đề chuyện của hồi môn nữa thì cô mới thật sự yên tâm mà sinh thêm đứa con gái nữa. Hoặc là nếu người đàn ông sẽ yêu và lấy con gái cô sau này cũng như Siển thì tốt biết mấy.

Hoa Thược Dược

[1] Một phong tục của dân tộc Thái các tỉnh Tây Băc, khi chàng trai muốn hẹn hò, tâm tình với một cô gái, đợi khi nào có đêm trăng sáng sẽ mang khèn sáo đến trước cổng nhà cô gái để thổi, nếu cô gái thấy ưng tiềng Khèn sẽ ra mở cửa, mời chàng trai lên nhà ngồi tâm tình...

[2] Câu thành ngữ thông tục của người Thái (tạm dịch) chỉ những người lười biếng mà ham nhàn rỗi, chỉ mong được người ta cung phụng mình.