Tay đầu trọc chả phỏng vấn gì, chỉ nói về cách làm. Đại loại nếu có khách hàng click vào quảng cáo do tôi đăng để mua hàng online, tôi sẽ có hoa hồng. Thông thường khoảng 3 đến 5 triệu một tháng. Nếu trúng, được mười mấy triệu không chừng. Tôi đồng ý, nghĩ mình sẽ chọn mặt hàng phổ biến để đăng. Tay đầu trọc lại bảo tôi đóng 195 ngàn, "để quản lý theo dõi đường link", anh ta bảo thế. Không đáng bao nhiêu, tôi nghĩ, và đóng tiền.

Anh ta bảo tôi về nhà, cứ mở email, sẽ có đường link và mât khẩu đăng nhập ở đó, không quên dặn có gì thắc mắc cứ hỏi.

Tôi về mở email, quả nhiên mọi thứ có sẵn. Còn chờ gì nữa, tôi nghĩ. Tôi vào trang web của công ty, tìm đến danh mục sản phẩm. Hóa ra quảng cáo tuyển người cũng là một sản phẩm. Ngoài ra còn có 12 sản phẩm khác, như quảng cáo bán vé máy bay giá rẻ,quảng cáo các lớp đào tạo lấy chứng chỉ các loại...

Tôi chọn quảng cáo bán vé máy bay đăng thử. Tôi đăng lên facebook của mình. Làm xong, tôi click vào trang quảng cáo xem họ viết gì ở trong. "Tài khoản này đã đình chỉ". Thứ tôi đọc được chỉ có thế. Sao lại thế! Tôi nghĩ mình thao tác có gì sai sót chăng, nên xóa đi làm lại. Kết quả vẫn thế. Tôi lấy luôn quảng cáo tuyển người của công ty ra đăng, kết quả rất tốt,tài khoản không đình chỉ. Tôi đăng các sản phẩm khác: đình chỉ. Xem ra công ty chỉ có mỗi sản phẩm quảng cáo tuyển người là thật, các thứ khác toàn đồ "dỏm".

Tôi thấy nghi ngờ..mình bị lừa chăng? Tôi xem kỹ lại đường link. Chỉ có tên công ty...thế thì làm sao phân biệt quảng cáo do ai đăng được. Tôi viết email hỏi về mọi chuyện. Không có trả lời. Tôi đợi một tuần, hỏi lại nữa, vẫn im lặng. Vậy là rõ. Họ chỉ quảng cáo để thu tiền tuyển dụng, một kiểu lừa đảo đa cấp. Đầu tiên là công ty đăng, rồi người đến tuyển dụng đóng tiền đăng, lớp được tuyển dụng thứ hai lại đến đóng tiền xong đăng...Cứ thế. Mạng lưới quảng cáo rộng dần, người đến đóng tiền tăng dần.

Làm gì đây? Tố cáo lừa đảo? Tôi đã có kinh nghiệm rồi...vô ích, không ai để ý tới. Đòi tiền? Mất thì giờ...Tôi chỉ đoán, chứ không có kiến thức cơ bản về tin học để chứng minh họ lừa đảo. Thôi, coi như học phí cho một bài học. Nhưng xem ra tôi hơi bị "dừ xương" vì học bài. Bài học trước, tôi phải trả giá bằng gia đình và sự nghiệp.

Tôi cần tỉnh táo lại.

Tôi quyết định đến một thành phố nhỏ, thuê nhà, chạy xe ôm. Tôi có thời gian suy nghĩ, và cũng kiếm được cái gì bỏ vào bụng, không phiền đến ai. Tạm thời thế đã, tính sau...

Một hôm, tôi đang ngồi nghỉ trong một công viên nhỏ, chợt một cơn gió mạnh thổi qua. Một mảnh báo rách bay đến chỗ tôi ngồi, và tôi thoáng thấy một gương mặt quen. Tôi lấy chân chặn mảnh báo lại. Tôi nhìn thấy thần tượng của tôi, kẻ thù của tôi. Vẫn nụ cười ấy, với ánh mắt lạnh lùng ấy, nhưng là Tổng Giám đốc.

Tôi nhìn tấm ảnh lấm lem và bật cười. Trong tấm ảnh bẩn thỉu, tôi nhìn thấy rõ mồn một mặt trái của cuộc sống. Tôi không cần phải nghiêng bên nọ bên kia hay nhìn từ phía sau, tất cả vẫn hiện lên rõ ràng, kể cả hình ảnh của mấy tay cảnh sát...

Người ta nói chỉ có thể có sự hiểu khi đã có sự trải qua... Đúng thật. Tôi như đang trưởng thành dần lên. Chính xác hơn, tôi đang dần biết phân biệt "đa số" và "tất cả".

Nguyễn Phan Long